Są to objawy choroby ogólnoustrojowej jaką jest miażdżyca. Niezbędnym warunkiem do prawidłowego funkcjonowania narządów i tkanek organizmu jest odpowiednia ilość dostarczanego tlenu, substancji odżywczych, budulcowych i energetycznych zawartych we krwi, która za pomocą skomplikowanej sieci tętnic dopływa do wszystkich części ciała. Utrudnienie dopływu krwi powoduje groźne konsekwencje. W przypadku zmniejszenia przepływu w tętnicach wieńcowych dochodzi do zawału, zmniejszenie przepływu w tętnicach szyjnych powoduje udar niedokrwienny, a w tętnicach kończyn dolnych niedokrwienie prowadzące do martwicy kończyny. Przyczyną zwężeń i niedrożności tętnic jest miażdżyca, czyli choroba powodująca odkładanie się w ścianie tętnicy cholesterolu i tworzenie blaszek miażdżycowych co powoduje stopniowe zwężanie się światła naczynia prowadząc w ostateczności do niedrożności. Przyspieszeniu rozwojowi choroby sprzyjają: cukrzyca, nikotynizm, niewydolność nerek, wrodzone zaburzenia gospodarki tłuszczowej i nadciśnienie tętnicze. Należy podkreślić , iż miażdżyca jest chorobą OGÓLNOUSTOJOWĄ, PRZEWLEKŁĄ i NIEULECZALNĄ. Stanowi ona olbrzymi problem nie tylko medyczny ale i społeczny. Leczeniem powikłań miażdżycy zajmuje się wielu specjalistów: chirurg naczyniowy, kardiolog, neurolog, internista, angiolog, radiolog interwencyjny. W kręgu zainteresowań chirurgii naczyniowej pozostają tętnice szyjne, aorta, tętnice trzewne w tym nerkowe a przede wszystkim tętnice kończyn dolnych, w których zmiany miażdżycowe występują najczęściej. Ogólnoustrojowe występowanie zmian miażdżycowych oraz przewlekłość i nieuleczalność miażdżycy powoduje konieczność wykonywania wielomiejscowych i nierzadko wielokrotnych operacji. Należy pamiętać, że pomimo operacji naczyniowych choroba postępuje i może prowadzić w przypadku kończyn dolnych do amputacji.
Poza czynnikami genetycznymi olbrzymi wpływ na rozwój miażdżycy ma styl życia. Należy zadbać o normalizację masy ciała i ciśnienia tętniczego krwi, zaprzestać palenia tytoniu, wskazany jest regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny a także dieta niskotłuszczowa np. śródziemnomorska. Konieczna jest również ocena gospodarki tłuszczowej z oceną patologicznych frakcji cholesterolu i ewentualne leczenie farmakologiczne. W razie współwystępowania cukrzycy konieczna jest normalizacja poziomów glikemii i unikanie hiperglikemii.
Niestety, najczęściej operacje naczyniowe polegają na udrożnieniu lub ominięciu niedrożnego fragmentu tętnicy. Operacja taka usuwa lub zmniejsza objawy niedokrwienia jednak nie leczy miażdżycy, która jest chorobą przewlekłą. Choroba najczęściej postępuje-pojawiają sie nowe zwężenia, dołączają się odległe konsekwencje przeprowadzonych operacji (zakrzep przeszczepu, restenoza, tętniak rzekomy w zespoleniu), dlatego pacjenci z chorobą naczyń zwykle w swoim życiu przechodzą wiele zabiegów i operacji. Z tego powodu powinni pozostć pod stałą opieką specjalisty.
W przypadku pacjentów z długim dystansem chromania przestankowego dobre efekty może przynieść leczenie zachowawcze, czyli leczenie farmakologiczne w połączeniu z odpowiednim treningiem marszowym. Natomiast ograniczenie dystansu po którym pojawia się ból nóg do około 200 m i poniżej wymaga zwykle leczenia zabiegowego, klasycznego chirurgicznego lub coraz częściej leczenia wewnątrznaczyniowego. W przypadku tętnic kończyn dolnych dysponujemy pełnym wachlarzem zabiegów wewnątrznaczyniowych, od plastyki balonowej (balonem klasycznym i balonem lekowym), poprzez implantowanie stentów, łącznie ze stentami lekowymi do implantacji stentgraftów. W większości przypadków leczeniem z wyboru jest leczenie endowaskularne. Obecnie klasycznemu leczeniu chirurgicznemu poddawani są pacjenci z bardzo rozległymi zmianami miażdżycowymi, nie poddający się leczeniu wewnątrznaczyniowemu lub ze zmianami w tętnicach przebiegających w bezpośrednim sąsiedztwie stawów (możliwość pęknięcia stentu). Do leczenia klasycznego należą różnego rodzaju przeszczepy przeprowadzane przy pomocy protez naczyniowych lub własnej żyły pacjenta. W przypadku zmian zlokalizowanych w tętnicy udowej wspólnej przeprowadza się endarterektomię czyli usunięcie blaszek miażdżycowych, podobnie jak podczas operacji tętnicy szyjnej.
Ostateczną decyzję o metodzie leczenia podejmują razem lekarz z pacjentem.
Chirurgia wewnątrznaczyniowa jest tym dla chirurga naczyniowego, czym dla chirurga ogólnego laparoskopia-umożliwi przeprowadzenie operacji przez "dziurkę od klucza".
Obserwowana od końca XX wieku tendencja do zmniejszenia urazowości operacji we wszystkich specjalnościach zabiegowych doprowadziła również w chirurgii naczyniowej do szybkiego rozwoju technik wewnątrznaczyniowych. Szybki rozwój sprzętu endowaskularnego spowodował, że obecnie metody wewnątrznaczyniowe stają się metodami z wyboru w leczeniu większości chorób układu tętniczego i żylnego. Spowodowane jest to przede wszystkim małą inwazyjnością zabiegu, braku konieczności znieczulenia ogólnego, powtarzalnością zabiegów oraz maksymalnym skróceniem pobytu w szpitalu do 3-4 dni, a w przypadku zamknięcia miejsca nakłucia tętnicy zamykaczem, pacjent może następnego dnia wyjść do domu. Zabiegi przeprowadzane są w znieczuleniu miejscowym tj. znieczulane jest tylko miejsce wprowadzenia śluzy naczyniowej do tętnicy. Niewątpliwą zaletą tej metody jest jej powtarzalność w przypadku nawrotu choroby. Zabiegi wewnątrznaczyniowe mają również swoje ograniczenia i powikłania. Zwykle nie wykonuje się zabiegów wewnątrznaczyniowych na tętnicach leżących w bezpośrednim sąsiedztwie zgięć stawowych np. w tętnicy udowej wspólnej (pachwina-staw biodrowy) czy tętnicy podkolanowej (staw kolanowy), ponieważ w razie konieczności implantacji stentu mogłoby dojść szybko do pęknięcia stentu. Najczęstszymi problemami spotykanymi w trakcie lub po zabiegach endowaskularnych są: uszkodzenie tętnicy w przypadku próby sforsowania mocno uwapnionych blaszek miażdżycowych, zakrzep tętnicy czy restenoza czyli nawrót zwężenia pojawiająca się zwykle kilka- kilkanaście miesięcy po zabiegu. Powikłania po zabiegach wewnątrznaczyniowych w większości przypadków udaje się wyleczyć również metodami wewnątrznaczyniowymi. Chociaż większość schorzeń tętnic kwalifikuje się do leczenia małoinwazyjnego, jednak ostateczną decyzję o rodzaju operacji podejmuje chirurg naczyniowy.
Jak wygląda operacja wewnątrznaczyniowa ?
Zabiegi wewnątrznaczyniowe przeprowadzane są w znieczuleniu miejscowym w sali operacyjnej wyposażonej w specjalny przesuwy aparat rentgenowski, dzięki któremu możemy bezpiecznie poruszać się narzędziami w tętnicach pacjenta. Zabieg rozpoczyna się od wprowadzenia do odpowiedniej tętnicy śluzy naczyniowej. Najczęściej są to tętnice udowe lub ramienne. Śluza naczyniowa jest rodzajem rurki z zastawką uniemożliwiającą wsteczny wypływ krwi. Zwykle śluza ma średnicę o średnicy 1,2-2,0 mm. Po wprowadzeniu do tętnicy śluzy naczyniowej i po dotarciu do chorej tętnicy za pomocą różnych prowadników i cewników wykonuje się arteriografię,
czyli badanie diagnostyczne mające na celu uwidocznienie miejsca choroby. Podczas arteriografii podaje się do tętnicy środek kontrastowy dzięki któremu widoczne są pod aparatem rentgenowskim tętnice. Po zlokalizowaniu miejsca choroby np. zwężenia, czy niedrożności rozpoczyna się właściwy proces leczenia.
Dostępne metody wewnątrznaczyniowe:
1. Przezskórna angioplastyka balonowa (PTA) -metoda ta polega na wprowadzeniu w miejsce zwężenia lub niedrożności cewnika balonowego (rodzaj cewnika z balonikiem na końcu) dobranego długością i średnicą do naczynia i rozprężenia go w tętnicy pod wysokim ciśnieniem kilku lub kilkunastu atmosfer. Powoduje to poszerzenie naczynia. W przypadku kiedy PTA nie przynosi odpowiednich efektów, kolejnym etapem leczenia jest wszczepienie stentu.
2. Wszczepienie stentu - stent jest rodzajem metalowej siatki w kształcie rurki (sprężynki) wszczepianym do tętnicy lub dużo rzadziej żyły celem utrzymania drożności naczynia. Zwykle stent wszczepia się do tętnicy w przypadku niepowodzenia PTA lub w przypadku tętnic szyjnych czy biodrowych stenty wszczepiane są z wyboru. W razie uszkodzenia tętnicy lub obecności tętniaka wszczepia się stentgraft.
3. Wszczepienie stentgraftu - stentgraft to stent pokryty materiałem nieprzepuszczalnym dla płynów. Najczęściej wykorzystywanym materiałem do produkcji stentgraftów jest PTFE czyli politetrafluoroetylen spotykany w życiu codziennym pod nazwą Goretex. Stentgrafty z racji swojego pokrycia wszczepiane są do tętnicy w przypadku uszkodzenia tętnicy, czy to pourazowego czy jatrogennego np. w trakcie PTA, a także w razie wystąpienia przetoki tętniczo-żylnej czy tętniaka aorty lub tętnic obwodowych.
4. Balony i stenty lekowe - największym problemem z jakim boryka się chirurgia wewnątrznaczyniowa to nawrót zwężenia po skutecznie przeprowadzonym zabiegu wewnątrznaczyniowym. Spowodowany jest on przerostem błony wewnętrznej tętnicy jako odpowiedź na uraz jakim jest PTA czy implantacja stentu. Dlatego powstały balony i stenty pokryte lekami hamującymi przerost błony wewnętrznej i zapobiegające nawrotowi zwężenia. Niestety ich skuteczność nie jest stuprocentowa, a cena kilkakrotnie przewyższa cenę sprzętu bez leku.
5. Aterektomia- polega na mechanicznym ścięciu blaszek miażdżycowych za pomocą specjalnego urządzenia - aterektomu i usunięcie ich na zewnątrz. Skuteczność tej metody jest porównywalna z innymi zabiegami wewnątrznaczyniowymi.
Ostateczną decyzję o metodzie leczenia podejmują razem lekarz z pacjentem.
Zastosowanie fal radiowych do leczenia żylaków
Zastosowanie pary wodnej do leczenia żylaków
Zastosowanie lasera do leczenia żylaków
Zastosowanie środka obliteryzującego do leczenia żylaków
Usuwanie żylaków z mikronacięć
Klasyczna operacja żylaków